Hiperemezis gravidarum, gebelikte görülebilen ciddi bulantı ve kusmadır. Her kadında görülebilen sabah bulantılardan daha şiddetli ve gün içerisinde sıklığı daha fazla olan bir karaktere sahiptir. İlk üç aylık dönemdeki gebelerin %50-80’ini etkileyen hiperemezis gravidarum’un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte Dünya Sağlık Örgütü’ne göre tüm gebeliklerin %12,5’ini küresel olarak etkilerken görülme sıklığı Çin’de %10,8, Kanada’da %0 ve Türkiye’de %1,9’dur.
Hiperemezis gravidarumu olan gebe kadınlar sabah bulantısı ve şiddetli kusma yaşarlar. Bu şiddetli bulantı ve kusma hali gebe kadının iştahını azaltır ve kilo kaybının yanında yorgunluk, kafa karışıklığı ve dehidratasyona sebep olabilir. Bu kadınlar aynı zamanda karakteristik bir ağız kokusuna(aseton) sahip olabilirken kan basıncında düşme, kalp atışında hızlanma, dilde kuruluk ve kirlilik, cilt turgorunda azalma da görülebilir.
Hiperemezis gravidarum, şiddetli bulantı ve kusma olduğu için gebe kadında sıvı eksikliği, kilo kaybı veya elektrolit bozukluklarına neden olabilir. Böylece günlük aktiviteler sekteye uğrayabilir ve rahimdeki fetüse zarar verebilir. Genellikle gebeliğin 4. veya 10. haftalarında ortaya çıkmaya başlar ve gebeliğin 20. haftasında iyileşir, ancak bazı durumlarda hamileliğin bir sonraki aşamasına kadar devam edebilir.
Hiperemezis Gravidarum Nedenleri
Hiperemezis gravidarumun kesin nedeni bilinmemekle birlikte hormonlar, sindirim sistemi rahatsızlıkları, metabolik ve nörolojik sistem rahatsızlıkları, psikolojik stres, alerjiler, beslenme yetersizlikleri, astım, bazı enfeksiyonel hastalıklar ve genetik faktörler gibi nedenlere bağlı olabileceği düşünülmektedir.
İlk trimesterde hCG seviyeleri zirve yapmaktadır ve bazı kaynaklara göre bu yükselen hCG seviyeleri hiperemezis gravidarumdan sorumlu tutulmaktadır. Gebelikte bulantı ve kusmaya neden olabilen başka bir hormon da östrojen olarak düşünülmektedir. Özellikle östrojen içeren ilaçların yan etkileri arasında da bulantı ve kusma bulunmaktadır. Östrojenin ilaçlar açısından bilinen bu yan etkisi, gebelikte görülen hiperemezis gravidarumun nedeni olarak düşünülmesine de yol açmaktadır.
Hiperemezis Gravidarum Risk Faktörleri
- Ailede veya kendinde daha önceden var olan hiperemezis gravidarum öyküsü
- Yeme bozukluğu öyküsü
- İlk gebelik
- Çoğul gebelik
- Molar gebelik
- Aşırı kilolu veya zayıf olmak
- Migren öyküsü
- Gestasyonel trofoblastik hastalık varlığı
Hiperemezis Gravidarum Belirtileri
- Sık kusma
- Gebelik öncesi vücut ağırlığının %5 ya da daha fazla kaybı(Kronik kilo kaybı)
- Ketozis
- Vitamin ve mineral eksikliği
- Aşırı tükürük salgısı
- Taşikardi
- Dehidratasyon ve elektrolit dengesizlik
- Ketozis(Ağızda aseton kokusu)
- Koku hassasiyeti
- Kabızlık
Hiperemezis Gravidarum Tanı ve Tedavi
Gebelikte şiddetli bulantı ve kusmanın nedeni tam olarak belli değildir. Buna rağmen tedavi yöntemi olarak farmakolojik ve farmakolojik olmayan yöntemler mevcuttur.
Gebeliğin ilk zamanlarında görülen bulantı ve kusmayı önlemek için önerilen farmakolojik olmayan yöntemlerden bazıları akupunktur, zencefil, hipnoz, aromaterapi ve bazı gevşeme yöntemleridir.
Zencefil, bulantı ve kusma şikayeti olan gebe kadınlarca koku verici ve bulantı giderici olarak tercih edilmektedir. Yapılan bazı araştırmalarca zencefilin gebelikte mide bulantısını azaltmada etkili olduğu fakat kusmayı azaltmadığı ifade edilmiştir.
Gebelikte migren, bulantı ve kusmanın önlenmesi için gebeliğin ilk üç ayında P6 noktasına yapılan iğneli akupunkturun da bulantı, kusma ve migren ataklarını azalttığı yapılan çalışmalarda saptanmıştır.
ACOG’a göre ise bulantı ve kusmanın azaltılması ve önlenmesinde gebelikten bir ay kadar önce vitamin alınmasını tavsiye etmekte ve B6 gibi vitaminlerin kandaki seviyelerinin artması ile bulantı ve kusmanın hafifleyebileceğini bildirmektedir.
Kullanılabilecek bir diğer farmakolojik olmayan yöntem ise hipnoterapidir. Yapılan çalışmalara göre hipnoterapinin ek kullanımının, standart tedavinin tek başına kullanımına kıyasla bulantı ve kusmayı önemli ölçüde azalttığı ve normalde olan hastanede yatış süresini azalttığı da bildirilmiştir.
Kaynaklar
Terengganu RN, M Azrida, Thamrin H. (2021). Manajemen Asuhan Kebidanan Antenatal pada Ny. Adengan Hiperemesis Gravidarum. Window of Midwifery Journal. 2(2), 77-87
Syafitri R, Yanti L, Surtiningsih. (2022). Wedang Jahe Untuk Penanganan Hiperemesis Gravidarum. Jurnal Ilmu Kesehatan Mandira Cendikia. 1(1), 32-36
Rorrong JF, Wantania JJE, Lumentut AM. (2021). Hubungan Psikologis Ibu Hamil dengan Kejadian Hiperemesis Gravidarum. 9(1), 218-223
Cihan EG. (2022). Gebelik Komplikasyonları: Doğum Öncesi Dönem ve Ebelik. Ed: Güney E, Uçar T. Akademisyen, Türkiye Cumhuriyeti. s: 318-323
Dursun RS, Gözüyeşil E, Sürücü ŞG, Vurgeç BA. (2022). Gebelik Döneminde Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları ve Ebelerin Rolleri. 5(3), 373-389
