Halk arasında al, alanası, alkızı, alkarı, albası ve albıs adlarıyla da anılan alkarısı kötü ruhlardan olduğu bilinmekle beraber cin, peri, dev veya şeytan şeklinde tasvir edilmektedir. Türk, Anadolu ve Altay inanışına göre alkarısı, lohusalık döneminde olan kadınlara ve atlara gelmekte olan bir çeşit yaratıktır. Bu efsane temelini şamanizmden almaktadır. Yine inanışa göre alkarısı, lohusa kadınların ve yeni doğmuş bebeklerin ciğerleriyle beslenmektedir.
Alkarısının lohusa hummasına sebep olduğuna inanılmakta ve lohusa kadınları ve yeni doğmuş bebeklerin ölümüne yol açtığına inanılmaktadır. Fakat bunu her alkarısı yapmamakla beraber aralarında ayrım yapılır.
ALKARISI NASIL GÖRÜNÜR?
Çirkin, saçları dağınık, kızıl elbiseler giyen ve ağır takılar takan, çok uzun boylu ve çok kuvvetli, gözleri kanlı, bazı inanışlara göre ayakları ters ve koca sarkık memeli, çok yaşlı olarak anlatılmaktadır. At binmeyi ve atın yelesini örmeyi çok sevdiği söylenir. Kazak inancına göre küplere girip orada yaşayabilmektedir. Türk ve Altay inanışına göre ise su kenarları, nehir yatakları,kuyular, samanlık ve kuytu köşelerde yaşadığı varsayılmaktadır.
Elbisesine veya kendisine iğne benzeri demir bir şey batırılınca esir olduğu söylenen alkarısının demir ve demircilerden çok korktuğu anlatılır. Demir ve demircilerden olduğu gibi erkeklerden ve mavi boncuktan da çok korktuğu söylenir.
Kötülük yapmaktan adeta zevk aldığı gibi yaptığı kötülüklere de albasması denir.
ALKARISI NEDEN KÖTÜDÜR?
Alkarısı, bir doğum cinidir. Kötülük yapmaktan zevk alır ve ona ne denirse tam tersini yaptığı söylenir. Yeni doğmuş bebeğin etiyle beslenmeyi sevdiği söylenir. Alkarısının iki türü daha vardır.
-Sarı Albıs: Sarışın bir kadın görünümündedir ve alkarısı kadar kötü değildir. Daha hoppa ve cilveli olmakla beraber ölümcül değildir. Sarı elbiseler giydiği söylenir. Şarlatan bir karaktere sahip olduğu söylenir ve insanları kandırmakta yeteneklidir. Sarıhummaya sebep olduğuna inanılır.
-Kara Albıs: Esmer ve koyu tenli bir kadın olmakla beraber daha ciddi ve ağırbaşlı görünür fakat daha aldatıcıdır. Alkarısından daha tehlikeli ve ölümcüldür. Nadiren görülür ve karahummaya sebep olduğu söylenir.
ALKARISININ HALK ARASINDA BİLİNEN DİĞER ADLARI
Anadolu’da;
- Alkarısı
- Albastı
- Alkızı
- Karakura
- Tavara
- Hal anası
Türkmenlerde;
- Albastı
Uygurlarda;
- Alvasti
Kırgızlarda;
- Albarstı
Özbeklerde;
- Olbastı
Ermenice ve Kürtçe;
- Elk
- Alk
Afganistan’da;
- Ol
- Hal
ALKARISINA KARŞI ALINAN TEDBİRLER NELERDİR?
Alkarısının demir ve demircilerden, erkeklerden ve hatta mavi boncuktan korktuğu söylenmekle beraber çeşitli inanışların çeşitli varyasyonlarında doğum yapan kadının bulunduğu odaya süpürge, orak ve demirden çeşitli eşyalar bırakılması, kadının ve çocuğun yastığının altına çuvaldız gibi demirden yapılmış çeşitli araçların batırılması gibi önlemlerden de bahsedilmektedir.
Aynı şekilde odada bulunan bir sandalye üzerine erkek giysilerinin bırakılması da alkarısını yani albasması olayını kadından uzak tutacağı söylenmektedir. Bu önlemeler yöreden yöreye değişkenlik göstermekle beraber hala yaşayan bir efsanedir ve inananı da vardır. Bu yüzden doğum yapan kadını yalnız bırakmamaya özen gösterilir.
